Kierunki

Kierunki działania Polskiego Towarzystwa Mieszkaniowego na lata 2013-2017

W sierpniu 2003 roku Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Mieszkaniowego opublikował Deklarację Programową PTM. Dokument ten, wykorzystując analizę ówczesnej sytuacji w polskim mieszkalnictwie i statutowe obowiązki PTM, określał cele działania Stowarzyszenia na kolejne lata. Wśród nich wskazano:
- troskę o przywrócenie rangi i znaczenia planowaniu przestrzennemu i kształtowaniu rozwoju miast i terenów wiejskich;
- oddziaływanie na rzecz systematycznego zwiększania rozmiarów budownictwa mieszkaniowego; odejście od liberalnej, wolnorynkowej polityki mieszkaniowej, stworzenie ram prawnych, finansowych i organizacyjnych dla systemów pomocy adresowanych głównie do grup słabszych ekonomicznie, wymagających wsparcia w staraniach o uzyskanie mieszkania;
- wypracowanie stabilnych, nowoczesnych form finansowania budownictwa mieszkaniowego, wiążących środki własne ludności z tanimi kredytami;
- obronę zasad segmentacji budownictwa i gospodarki mieszkaniowej poprzez uwzględnienie części wolnorynkowej, regulowanej i socjalnej z różnym zakresem wsparcia ze środków publicznych;
- popieranie różnych form organizacyjnych istniejących w budownictwie i gospodarce mieszkaniowej, co powinno ułatwiać rodzinom swobodę wyboru statusu i wielkości mieszkania w zależności od aktualnych możliwości finansowych i preferencji;
- preferowanie zasad szczególnej pomocy dla budownictwa o umiarkowanych czynszach (TBS-y, budownictwo komunalne, spółdzielnie mieszkaniowe);
- monitorowanie poziomu kosztów budownictwa mieszkaniowego i utrzymania zasobów mieszkaniowych; określenie górnej granicy udziału wydatków na mieszkanie w budżetach rodzinnych;
- popularyzowanie dbałości o kulturę mieszkaniową;
- proponowanie niezbędnych zmian w systemie zarządzania i sterowania mieszkalnictwem zarówno na szczeblu centralnym jak i lokalnym.

Po upływie niemal 10 lat stwierdzamy, że przesłanki uzasadniające wówczas taki wybór kierunków działania PTM nie uległy zmianie, a niektóre z niekorzystnych dla mieszkalnictwa polskiego tendencji umocniły się i obudowały wsparciem kolejnych ekip rządzących Krajem. Fundamentalną sprawą jest tu konsekwentne wycofywanie się władz publicznych ze współodpowiedzialności za rozwiązywanie kwestii mieszkaniowej (czego szczególnym dowodem jest ostatnio likwidacja programu „Rodzina na swoim”). Dominujący finansowo-księgowy czy budżetowy sposób patrzenia na mieszkalnictwo spowodował, że politycy nie dostrzegają oczywistego wpływu budownictwa mieszkaniowego na kształtowanie się procesów demograficznych i rozmiary bezrobocia. W efekcie nadal mamy jedną z najgorszych w Europie sytuację w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa. Pozorne nasycenie rynku odnosi się wyłącznie do budownictwa developerskiego, dostępnego dla około 10-15% rodzin. Ludzie młodzi, wchodzący w życie, zakładający rodziny, nie znajdują rozsądnych – dostępnych finansowo – możliwości zdobycia mieszkania; najaktywniejsi emigrują – 2 mln pracujących za granicą źle świadczy o skuteczności naszych działań na rzecz przyszłości. Zjawiskiem towarzyszącym jest brak wsparcia bądź niszczenie społecznych form zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Odnosi się to głównie (choć nie jedynie) do spółdzielni mieszkaniowych; legislacyjne, konsekwentne niszczenie tej formy działania jest nie tylko przykładem bezmyślnego wandalizmu, lecz przede wszystkim użycia aparatu Państwa do niszczenia konkurencji.
Polskie Towarzystwo Mieszkaniowe, podobnie jak dotychczas, musi się w sposób zdecydowany przeciwstawić tym zgubnym dla przyszłości polskiego mieszkalnictwa tendencjom. Kontynuując działania z ostatnich lat i uwzględniając możliwości Stowarzyszenia, należy dokonać wyboru najistotniejszych, a jednocześnie stwarzających szanse realizacji kierunków pracy. Zaliczyć do nich należy:

1. Systematyczne działania na rzecz radykalnej zmiany filozofii myślenia o mieszkalnictwie – jego roli i miejscu w gospodarce narodowej; przekonywanie o możliwości wykorzystania prowzrostowej roli budownictwa mieszkaniowego.
2. Wykorzystanie wyników NSP 2012 do oceny i weryfikacji potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa.
3. Włączenie się do przewidywanej dyskusji na temat zmian w Konstytucji RP w trzech aspektach:
3.1. Utrzymania i umocnienia obecnego art. 75 pkt. 1 „Władze publiczne prowadzą politykę zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych obywateli; w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania”.
3.2. Zmianę obecnego art. 20 wiążącego społeczną gospodarkę rynkową z jedną forma własności (prywatną) poprzez wskazanie na współistnienie własności prywatnej, komunalnej, państwowej, spółdzielczej, społecznej (stowarzyszenia, fundacje itp.).
3.3. Wprowadzenie artykułu zapewniającego wolność tworzenia i działania spółdzielni jako szczególnej formy organizacji aktywności obywateli.
4. Przeciwdziałanie niszczeniu społecznych form mieszkalnictwa – w tym spółdzielczości mieszkaniowej – aktywny udział w pracach legislacyjnych; obrona spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu; dokumentowanie efektywności spółdzielczych metod zarządzania zasobami mieszkaniowymi; podkreślanie osiągnięć we współpracy spółdzielni z samorządami lokalnymi.
5. Forsowanie koncepcji powrotu do stworzenia centralnego organu zajmującego się budownictwem i gospodarką mieszkaniową; żądanie odtworzenia podstawowej bazy zaplecza naukowo-badawczego mieszkalnictwa.
6. Dążenie do utrwalenia sprawiedliwej oceny dorobku mieszkalnictwa polskiego. Celowi temu służyć będzie zaplanowana na 2013 rok Konferencja „Osiedla mieszkaniowe po 22 latach transformacji” (Lublin, LSM) weryfikująca poglądy na budownictwo osiedlowe i prostująca medialne uproszczenia zawarte w haśle „blokowiska”. Zaprezentowane powinny być aspekty urbanistyczne, techniczne, zarządzanie i organizacja życia społecznego.

Realizując w/w kierunki, wykorzystać i upowszechniać należy dorobek intelektualny, zawarty w przygotowanych z udziałem PTM „Założeniach polityki mieszkaniowej państwa”, stanowiący najbardziej aktualny materiał dotyczący polskiego mieszkalnictwa i sposobów wyjścia z kryzysu.

Warszawa, dn. 7 listopada 2012 r.